Transgenderzorg staat landelijk en wereldwijd volop in de belangstelling. Ook binnen de logopedie merken wij de laatste jaren een toenemende stroom van transgender cliënten (Zorgvuldig Advies & Transvisie, 2019). Dit betreft trans vrouwen, trans mannen en non-binaire personen die logopedie nodig hebben voor hun stem. Cliënten met genderdysforie kunnen erg ontevreden zijn over hun stem. Zij lijden hier vaak ook psychisch onder. Cliënten zijn vaak beperkt in het alledaagse leven en met sociale contacten vanwege de stem (Davies, Papp & Antoni, 2015).
Doel logopedie voor transgender personen
Het einddoel van de logopedie is dat de transgender cliënt passabel is. De nieuwe stem moet gezond worden gebruikt en natuurlijk klinken. Hiervoor is gespecialiseerde logopedische zorg onmisbaar. De logopedist moet, naast gedegen kennis en ervaring met stemtherapie, ook kennis hebben van de specifieke behandelaspecten bij de transgender client. Onderscheidend van reguliere stembehandelingen is de combinatie van de ingrijpende transitie, de psychisch / emotionele aspecten van stemverandering, de vaak langdurige psychische druk op het welzijn en breedte van de behandeling die een relatief grote hoeveelheid behandelaspecten bevat. Daarnaast is er sprake van een atypisch startpunt van de behandeling bij de client zelf.
Relevante behandelaspecten
Cliënten starten vaak met een hoge ademing, verkrampte of onnatuurlijke houding, hoog stressniveau, spanning over sociale onzekerheden en bijbehorende spanning in de stem. Bij het starten van de behandeling wordt aandacht besteed aan voorwaarden die nodig zijn om met de stemtransitie en stemmodulatie aan de slag te gaan. Onderstaande aspecten zijn onderdeel van een verantwoorde logopedische begeleiding:
· Vergroten van het stembereik
· Verhogen/ Verlagen van de spreektoonhoogte · Articulatie · Houding · Goed gebruik van de adem, adem-stemkoppeling · Resonans · Mimiek, lichaamstaal · Helder & ontspannen stemgebruik · Natuurlijk stemgebruik · Intonatie, melodie, emoties in de stem · Stemvolume
|
Expertisewerkgroep logopedie en transgenderzorg |
In 2018 is de werkgroep ‘Logopedie en transgenderzorg’ gestart. Logopedisten met ruime ervaring in het werken met trans personen hebben hun krachten gebundeld. Zij zetten zich actief in voor het vergroten van kennis, vaardigheden en voorwaarden voor verantwoorde logopedische zorg. Dit betreft onder andere onderhandelingen met de zorgverzekeraars voor een uurtarief, een post-HBO cursus voor stemprofessionals, ontwikkelen van groepstherapie, contacten met transgender belangenorganisatie en contacten met andere disciplines zoals KNO-artsen, psychologen etc. Tevens is er nauwe samenwerking met experts in België (Antwerpen). Op het jaarcongres van de NVLF op 26-11-2021 zal een workshop over dit thema worden gegeven.
Astrid de Vries-van de Lustgraaf
Namens de expertisewerkgroep ‘Logopedie en transgenderzorg’, bestaande uit:
- Barbara van Richmond–van Olffen, logopedist/klinisch linguïst bij Logopedie Flevoland, voorzitter
- Esther Miske, logopedist/klinisch linguïst bij Logopedie Flevoland, notulist
- Marieke Coerts, logopedist VUMC
- Katrien Eerdekens, logopedist bij stemcentrum ZOL in Genk, praktijk logo+ in Antwerpen, docent bij Thomas More University
- Barbara Goes–de Graaff, logopedist logopediepraktijk B.E. Goes-de Graaff
- Annemieke Hagedoorn-Hofstra, logopedist bij Logopediepraktijk Beetsterzwaag
- Marieke van Hal, logopedist bij Logopedie en Communicatie Amsterdam
- Astrid de Vries-van de Lustgraaf, logopedist bij Praktijk voor Logopedie-Training-Coaching, mede oprichter Stemplatform Nederland, bestuurslid Damsté-Terpstra Fonds
Van links naar rechts: Marieke van Hal, Annemieke Hagedoorn, Barbara van Olffen, Astrid de Vries, Esther Miske en Katrien Eerdekens
Foto: Claire van Heeswijk